"ลืม" เรื่องปกติของผู้สูงอายุ ที่ไม่ควรชิน โดย นพ.พรพจน์ ประภาอนันตชัย แพทย์เฉพาะทางด้านอายุรกรรม โรงพยาบาลแพทย์รังสิต
อาการหลงๆ ลืมๆ มักเกิดขึ้นได้บ่อยครั้ง โดยเฉพาะในคนสูงอายุ บางครั้งเราเห็นจนชินตาคิดว่าเป็นเรื่องปกติ พออายุมากก็เจอกันได้ทุกคน ยกตัวอย่างเช่นลืมว่าตอนเช้าทานอาหารอะไร จำไม่ได้ว่าวางสิ่งของไว้ตรงไหน หรือหาแว่นตาไม่เจอทั้งๆ ที่คาดไว้บนศีรษะ เดินหมุนรอบตัวเพราะจำไม่ได้ว่าจะหยิบอะไร เหตุการณ์ทำนองนี้อาจเกิดขึ้นได้กับทุกคน แต่ถ้าเกิดขึ้นบ่อยและรุนแรง บางอย่างมีผลต่อการทำงาน หรือรบกวนชีวิตประจำวันมาก ก็ไม่ใช่เรื่องเล็กๆที่จะมองข้ามได้อีกต่อไป
หลายคนมักเข้าใจผิดว่าหลงๆ ลืมๆ ต้องเป็นอัลไซเมอร์เสมอไป ซึ่งไม่ถูกต้อง อัลไซเมอร์เป็นหนึ่งในโรคที่พบบ่อยของกลุ่มโรคสมองเสื่อม (Dementia) สมองเสื่อม คือ ภาวะที่ผู้ป่วยมีความเสื่อมถอยไปเรื่อยๆ เกี่ยวกับความรอบรู้ พฤติกรรมและบุคลิกภาพ ซึ่งไม่ได้เป็นมาแต่กำเนิด และรุนแรงจนกระทบกระเทือนกับการใช้ชีวิตประจำวัน มีอุบัติการณ์มากขึ้นตามอายุ ประมาณการว่าพบ 5% ในประชากรอายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป และพบ 20% ในประชากรที่มีอายุมากกว่า 80 ปีขึ้นไป
สาเหตุอื่นของสมองเสื่อม
- เส้นเลือดสมองแตกหรือตีบ
- การติดเชื้อในสมอง
- ขาดสารอาหารบางชนิด เช่น วิตามินบี 1 , บี 12 หรือกรดโฟลิก
- เนื้องอกในสมอง โดยเฉพาะสมองส่วนหน้า
- การกระเทือนต่อสมองเป็นประจำ เช่น นักมวย การแปรปรวนของสารต่างๆ ในร่างกาย เช่น ตับ ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
- การอักเสบของเส้นเลือดในสมองเป็นเวลานาน
- ยาหรือสารโลหะหนักที่เป็นพิษ
- โพรงน้ำในสมองขยายใหญ่
แล้วเมื่อไรที่เราควรตระหนักว่าอาจจะเป็นโรคอัลไซเมอร์ ลองพิจารณาดูตามทีละข้อ ดังนี้
- หลงลืมสิ่งของ ลืมนัด จำเหตุการณ์ หรือคำพูดที่เพิ่งผ่านมาไม่ได้
- สับสนเรื่องเวลา สถานที่ จำเส้นทางไปที่ที่คุ้นเคยหรือกลับบ้านไม่ถูก
- จำบุคคลที่เคยรู้จัก เพื่อน หรือสมาชิกในครอบครัวไม่ได้ คิดว่าเป็นคนแปลกหน้า
- ลืม บอกชื่อสิ่งของไม่ถูก พูดแต่ชื่อซ้ำๆ
- ไม่สนใจในสิ่งที่เคยสนใจ เช่น กิจกรรมประจำวัน งานอดิเรก เพิกเฉยต่อสิ่งที่ชอบทำ
- กดโทรศัพท์ไม่เป็น จำวิธีกดไม่ได้ ติดกระดุมเสื้อไม่ถูก ใช้ช้อนส้อมผิดข้างประจำ
- อารมณ์ฉุนเฉียวง่าย ออกนอกบ้านเอง สีหน้านิ่งเฉย ไม่ค่อยมีรอยยิ้ม
- ปล่อยปละละเลยตัวเอง ไม่สนใจดูแลความสะอาด เช่น แปรงฟันไม่เป็น อาบน้ำไม่เป็น
หากพบว่า ผู้สูงอายุในครอบครอบครัวมีปัญหาดังกล่าวข้อใดข้อหนึ่งหรือมากกว่า อาจเป็นไปได้ว่า มีปัจจัยเสี่ยงต่อโรคอัลไซเมอร์ หรืออาจมีปัญหาด้านสุขภาพอื่นๆ ควรพามาพบแพทย์อายุรกรรมระบบประสาท เพื่อรับการตรวจโดยละเอียด และวางแผนการรักษาต่อไป
ทางเรามีเคล็ดลับอาหารสมองมาฝากไว้ด้วยครับ
- ไข่มีโปรตีนที่ย่อยง่าย มีเลซิตินช่วยการทำงานของระบบประสาท
- นมมีโปรตีนบางชนิดที่ทำให้สารซีโรโทนินและโดพามีนในสมองสูงขึ้น สมองจึงตื่นตัวและกระฉับกระเฉง
- ปลาทะเลมีสังกะสีและไอโอดีนสูง ไขมันจากปลาทะเลโดยเฉพาะปลาทู ปลากะพง ปลาโอและปลาอินทรีมีกรดไขมัน DHA ซึ่งเป็นกรดไขมันที่มีโอเมกา-3 เป็นองค์ประกอบที่สำคัญของสมอง
- ข้าวซ้อมมือ มีโฟเลทสูงทำให้หลอดเลือดแดงขยายตัว เลือดไปสมองมากขึ้น ยังพบโฟเลทมากในขนมปังโฮลวีท ข้าวาร์เลย์อีกด้วย
- ถั่ววอลนัท เมล็ดมะม่วงหิมพานต์มีแมกนีเซียมมาก ทำให้หลอดเลือดขยายตัว การไหลเวียนเลือดดีขึ้น
- ถั่วอัลมอนต์มีฟีนิลอะลานีน ที่กระตุ้นให้โดพามีนและนอร์อะดรีนาลินเพีม มีวิตามินบี 2 ทำให้ความจำดีขึ้น
- สตอเบอรี่ บลูเบอรี่ อโวคาโดมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ทำลายเซลล์สมอง
- มะเขีอ ผิวของมะเขือมีสาร nasuninช่วยในการสร้างสารสื่อประสาท
- แน่นอนที่ว่า ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง ประเภททอด หนังไก่ หมู และอาหารรมควันต่างๆซึ่งมีอนุมูลอิสระจำนวนมาก อีกทั้งมีไขมันอิ่มตัวปริมาณสูง เป็นผลร้ายต่อหลอดเลือดสมอง
- เน้นออกกำลังกายเป็นประจำ และรักษาโรคประจำตัวโดยเฉพาะความดันโลหิตสูง เบาหวาน หัวใจเต้นผิดจังหวะ ลิ้นหัวใจตีบหรือรั่วและไขมันในเลือดสูงควบคู่ไปด้วยเสมอ
บทความโดย
นพ.พรพจน์ ประภาอนันตชัย
