HPV หรือ Human Papilloma Virus ในปัจจุบันพบเชื้อ HPV มากกว่า 100 สายพันธุ์ (genotypes) แบ่งเป็น...
1. สายพันธุ์เสี่ยงต่ำ ที่ก่อให้เกิดหูดหงอนไก่ ได้แก่ สายพันธุ์ 6 และ 11,40,42,43,44,54,61,72,81
2. สายพันธุ์ความเสี่ยงสูง ที่ก่อให้เกิดมะเร็ง ได้แก่ สายพันธุ์ 16,18,31,33,35,39,45,51,52,56,58,59,68,69,82
HPV ที่ก่อให้เกิดมะเร็งปากมดลูก
- 70% มะเร็งปากมดลูก เกิดจากเชื้อ HPV 16,18
- 90% มะเร็งปากมดลูก เกิดจากเชื้อ HPV 16,18,31,33,45,52,58
เชื้อ HPV พบได้ที่ไหนบ้าง ?
- โดยปกติมักพบเชื้อ HPV ในที่อับชื้น
- การสัมผัสทางผิวหนัง เพราะฉะนั้น พบได้ที่ด้ามกดชักโครก-ที่รองนั่ง-ก๊อกน้ำ ของห้องน้ำห้างสรรพสินค้า โรงเรียนกวดวิชา ผับ อย่างไรก็ตาม การรับเชื้อจากห้องน้ำมีโอกาสต่ำที่จะทำให้เกิดโรค
- การมีเพศสัมพันธ์
ปกติการติดเชื้อ HPV ที่อวัยวะเพศสามารถพบได้ทั่วไป แต่ที่จะทำให้เกิดมะเร็งปากมดลูกจริงๆในสตรีนั้นพบเป็นสัดส่วนที่น้อย โดย 75-80% ของคนที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์ ได้รับเชื้อ HPV ที่อวัยวะเพศก่อนอายุ 50 ปี ส่วนใหญ่การติดเชื้อ HPV จะเป็นแบบชั่วคราว ร่างกายกำจัดเชื้อออกไปได้ภายใน 1-2 ปี แต่ถ้าการติดเชื้อเป็นแบบติดทนนาน ก็จะสามารถพัฒนาทำให้เกิดมะเร็งปากมดลูกได้ โดยระยะเวลาตั้งแต่เริ่มติดเชื้อ และพัฒนาไปเป็น HSIL จนเกิดเป็น invasive cancer ใช้เวลาประมาณ 10-15 ปี
อาการของมะเร็งปากมดลูก
ในระยะเริ่มแรกหรือในระยะก่อนเป็นมะเร็งผู้ป่วยจะไม่มีอาการแสดง (สามารถตรวจพบได้จากการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก ) เมื่อเริ่มเป็นมากขึ้นหรือมะเร็งลุกลามมากขึ้นจะพบว่ามีอาการเลือดออกผิดปกติจากช่องคลอด เป็นอาการที่พบได้มากที่สุดประมาณ 80-90% ดังนี้
- เลือดที่ออกมาอาจจะเป็นเลือดออกแบบกะปริดกะปรอยระหว่างรอบเดือน
- เลือดออกในขณะหรือหลังจากมีเพศสัมพันธ์
- เลือดออกหลังวัยหมดประจำเดือน
- ประจำเดือนมานานผิดปกติ
- อาจมีตกขาวมากผิดปกติ อาการตกขาวมีกลิ่นเหม็น และ/หรือมีเลือดปนออกมาด้วย
ทั้งนี้เมื่อมะเร็งลุกลามไปมากแล้วหรือลุกลามไปยังอวัยวะอื่น ๆ ในบริเวณใกล้เคียง จะมีอาการดังนี้
- ปวดท้องน้อย
- ปวดหลัง ปวดก้นกบ หรือปวดหลังร้าวลงขา หากโรคไปกดทับเส้นประสาท
- อาจขาบวม หากโรคลุกลามไปกดทับท่อน้ำเหลืองในอุ้งเชิงกรานหรือทำให้ท่อน้ำเหลืองเหล่านั้นอุดตัน
- อาจมีปัสสาวะเป็นเลือด หรืออุจจาระเป็นเลือดหากโรคลุกลามเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะหรือลำไส้ใหญ่ อาจมีปัสสาวะผิดปกติ หรือเกิดภาวะไตวายเฉียบพลัน หากโรคลุกลามไปกดทับท่อไต (ทางเดินปัสสาวะถูกอุดกั้นจากก้อนมะเร็ง)
ปัจจัยเสี่ยงมะเร็งปากมดลูก
ปัจจัยเสี่ยงทางฝ่ายหญิง ได้แก่...
- มีเพศสัมพันธ์ขณะอายุยังน้อย (ต่ำกว่า 20 ปี)
- อายุอยู่ในช่วง 30 - 50 ปี
- มีคู่นอนหลายคน สำส่อนทางเพศ
- มีประวัติเคยติดโรคทางเพศสัมพันธ์ เช่น เชื้อซิฟิลิส หนองใน เริม หูดหงอนไก่
- ไม่เคยตรวจภายใน
- เคยมีความผิดปกติของปากมดลูก จากการตรวจภายในและทำ Pap Smear
- มีประวัติสูบบุหรี่ หรือดมควันบุหรี่เป็นประจำ
- ใช้ยาสเตียรอยด์เป็นเวลานาน
ปัจจัยเสี่ยงทางฝ่ายชาย ได้แก่...
- สตรีที่มีคู่นอนเป็นมะเร็งองคชาติ
- เคยมี ภรรยาเป็นมะเร็งปากมดลูก
- เคยเป็นโรคติดต่อทาง เพศสัมพันธ์
- ผ่านประสบการณ์ทางเพศตั้งแต่อายุน้อยหรือมีคู่นอนหลายคน
การป้องกันมะเร็งปากมดลูก หรือ ไวรัส HPV
- ฉีดวัคซีนป้องกัน HPV
- การตรวจภายในเพื่อคัดกรอง
วัคซีน HPV ในประเทศไทย ได้แก่...
- วัคซีนป้องกันแบบ 2 สายพันธุ์ คือ ไวรัส 16, 18
- วัคซีนป้องกันแบบ 4 สายพันธุ์ คือ ไวรัส 6, 11, 16, 18
- วัคซีนป้องกันแบบ 9 สายพันธุ์ คือ ไวรัส 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58
การฉีดวัคซีน HPV ทำอย่างไร ?
ทำโดยฉีดวัคซีนจำนวน 0.5 ซีซี เข้ากล้ามเนื้อ ต้นแขนโดยขนาดการฉีดตามอายุ คือ
- เด็กอายุ 9-15 ปี : ฉีด 2 เข็มห่างกัน 6-12 เดือน*
- อายุตั้งแต่ 15-45 ปี: ฉีด 3 เข็ม
โดยห่างจากเข็มแรก 2 และ 6 เดือนตามลำดับ ไม่มีข้อบ่งชี้ในการฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้น เนื่องจากการตรวจติดตามภูมิคุ้มกันต่อเชื้อเอชพีวีสายพันธุ์ที่อยู่ในวัคซีนเป็นระยะเวลา 14 ปี ยังสูงพอในการป้องกันการติดเชื้อ*
ข้อควรเข้าใจเกี่ยวกับวัคซีน HPV
- 90% ของมะเร็งปากมดลูกเกิดจากไวรัส HPV
- สายพันธุ์ 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58
- 90% ของโรคหูดหงอนไก่เกิดจากไวรัส HPV สายพันธุ์ 6, 11
- วัคซีน HPV ป้องกันได้เฉพาะโรคที่เกิดจากเชื้อ HPV สายพันธุ์ที่มีในวัคซีนเท่านั้น (ปัจจุบันวัคซีนทั้งสองชนิดมีข้อมูล เรื่องการป้องกันข้ามสายพันธุ์ แต่ยังไม่ทราบประโยชน์ที่ชัดเจน จึงควรพิจารณาจากสายพันธุ์หลักที่อยู่ในวัคซีน)
- การตรวจเช็คมะเร็งปากมดลูกและมะเร็งอื่นๆ ยังมีความจำเป็นอยู่ แม้ว่าจะได้รับการฉีดวัคซีนแล้วก็ตาม
- ไม่จำเป็นต้องตรวจหาเชื้อ HPV ก่อนการฉีดวัคซีน
บทความโดย
พญ.อัญสุมาลิณทร์ คำขาว
ทำความรู้จักเกี่ยวกับโรคมะเร็งปากมดลูก เพิ่มเติม :
แพ็กเกจตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก คลิก
แพ็กเกจวัคซีนป้องกันไวรัส HPV 9 สายพันธุ์ คลิก
